Τα blues της Ερήμου

Με αφορμή την γέννηση ενός νέου φεστιβάλ στη πόλη, το Kosmos Festival (βλ. Kosmos 93.6fm) που θα πραγματοποιηθεί στις 30 Ιουνίου & 1η Ιουλίου στον Ιππικό Όμιλο στο Γουδή, ακολουθεί το παρακάτω κείμενο. Θα ασχοληθώ με μπάντες της δεύτερης μέρας μόνο, μιάς και σ’ αυτήν τυχαίνει να έχουν μαζευτεί ονόματα από τις γοητευτικότερες γωνιές του κόσμου φέρνοντας μαζί τους ότι καλύτερο έχουν να επιδείξουν μουσικά!

Οι Tuareg, για όσους νομίζουν ότι είναι μόνο τζιπ της Volkswagen, είναι και μια πανάρχαια φυλή που βολοδέρνει αιώνες τώρα στους αμμόλοφους της Σαχάρας προσπαθώντας να επιβιώσει κατά νομάδες. Παρέα πάντα με τις αγαπημένες τους καμήλες διασχίζουν αδιάκοπα την έρημο ανά τους αιώνες. Τυπικά είναι μουσουλμάνοι, αλλά ανάθεμα και αν τηρούν τίποτα από το Κοράνι. Εδώ λέει, είναι που οι άντρες καλύπτουν το πρόσωπο τους και όχι οι γυναίκες! Αυτό βέβαια έχει και την πρακτική του αξία μιας και οι άντρες, που έτρεχαν να φέρουν φαί, προστάτευαν τα πρόσωπά τους από τη σκόνη της ηλιοκαμένης ερήμου. Αναφέρονται και ως «μπλε άνθρωποι», από το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα που έχουν τα ρούχα τους τα οποία φθείρονται και ξεβάφουν με τα χρόνια στο σώμα τους. Με τo καιρό ήρθαν και οι Γάλλοι που προσπαθούσαν να τους κάνουν σκέτο «ανθρώπους» αλλά τίποτα. Άλλωστε στα αραβικά αυτοαποκαλούνται Imouhar, «ελεύθεροι άνθρωποι» δηλαδή. Με τη πτώση της αποικιοκρατίας στην Αφρική στα 60’s έρχονται και τους κόβουν και ξαφνικά βρίσκονται να ζουν σε πέντε κράτη (Νίγηρας, Λιβύη, Μπουρκίνα Φάσο, Αλγερία και Μάλι). Στη τελευταία ξεκινάει και το μεγαλύτερο γιουρούσι. Τα μαζεύουν και τη κάνουν για τις γύρω γειτονιές, του Ben Bella και του Gaddafi.

Οι Tinariwen είναι μία μπάντα από το Μάλι που αποτελείται από μέλη της φυλής των Tuareg. Ο Ibrahim Ag Alhabib είναι ένας από τους ιδρυτές της μπάντας, ο βασικός τραγουδιστής της και μάλλον η ψυχή της. Έζησε βλέποντας τον πατέρα του και την οικογένεια του να σκοτώνεται από το στρατό του Μάλι. Αναγκάζεται, για να γλιτώσει, να εξοριστεί με άλλους μαζί στην Αλγερία. Μεγαλώνοντας έρχεται σε επαφή με πολλά μουσικά είδη της αφρικανικής, της αραβικής αλλά και της δυτικής μουσικής. Μαζί με άλλους δύο κατά το 1979, τους Hassan Touhami και Inteyeden Ag Ableline, σχηματίζουν το βασικό πυρήνα των Tinariwen (τότε Taghreft Tinariwen). Παίζουν σε παραδοσιακές γιορτές και εκδηλώσεις των Tuareg. Έρχονται σε επαφή με τον ηλεκτρικό ήχο, κάτι που θα αποτελέσει και την βασική διαφοροποίηση τους από την υπόλοιπη μουσική τοπική κουλτούρα.

Η ανάγκη και ο πόθος για επιστροφή στους τόπους τους με τα χρόνια αντί να σβήνει φουντώνει όλο και περισσότερο. Μία ολόκληρη γενιά των Tuareg, ξεριζωμένη, εγκαταλείπει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, πιάνει κανονική δουλειά, κρατάει για πρώτη φορά χρήματα στα χέρια της και ζει με τις αναμνήσεις των αρχέγονων ιστοριών της ερήμου. Εκπαιδεύονται στο στρατό του Gaddafi όχι για να υλοποιήσουν τα φιλόδοξα οράματα του προέδρου, αλλά για να μάθουν να πολεμούν!

Έτσι οι Tinariwen αφήνουν τα τραγούδια για τον Λίβυο πρόεδρο και παίζουν στα κρησφύγετα του MPA (Mouvement Populaire de l'Azawad) στο Νίγηρα και στις γύρω περιοχές. Πολεμούν κι αυτοί. Σιγά σιγά θα γίνουν γνωστοί σε όλους τους Tuareg. Γίνονται η φωνή τους για ελευθερία και ανεξαρτησία. Οι Tuareg καταφέρνουν μετά από λίγο καιρό να κατακτήσουν ένα είδος αυτονομίας στις περιοχές όπου ζούσαν αλλά μετά έρχονται όπως σχεδόν πάντα οι εμφύλιες αντιδικίες. Οι Tinariwen αφήνουν τα kalashnikov, απογοητευμένοι μάλλον, και καταπιάνονται για τα καλά με τη μουσική. Δεν παρατάνε τον αγώνα τους. Συνεχίζουν να γράφουν και να τραγουδούν για τα όνειρά τους. Πιστεύουν πως έτσι, ειρηνικά και αναίμακτα, θα κάνουν γνωστό σε περισσότερο κόσμο και με μεγαλύτερα αποτελέσματα τον αγώνα των Tuareg. Βέβαια απ’ ότι φαίνεται πολλοί ομόφυλοι τους δεν συμφωνούν μιας και από το 2007 τα άλλα «όργανα» έχουν ξαναρχίσει.

Για περίπου είκοσι χρόνια ηχογραφούν τα τραγούδια τους σε κασέτες και καταφέρνουν κάπως έτσι να ακουστούν δειλά και έξω από τη χώρα τους. Ηχογραφούν για πρώτη φορά δίσκο το 2001, το The Radio Tisdas Sessions. Αυτό όμως που τους απογείωσε ήταν η συμμετοχή τους στο Festival au Désert την ίδια χρονιά, ένα μουσικό φεστιβάλ που πραγματοποιείται στο Μάλι, καταμεσής της ερήμου με παγκόσμια προβολή. Ο συνδυασμός των ηλεκτρικών κιθάρων με τα παραδοσιακά όργανα της φυλής τους, και οι ιστορίες τους ερμηνευμένες στα γαλλικά αλλά και στη γλώσσα των Tuareg, την Tamasheq, φαίνεται να συγκινούν πολλούς περισσότερους ανθρώπους, που δεν γνωρίζουν καν τι σημαίνει έρημος. Οι ίδιοι περιγράφουν τη μουσική τους ως τα blues της ερήμου. Η δεύτερη δουλειά τους τιτλοφορείται Amassakoul και κυκλοφορεί το 2004. Αρχίζουν να οργώνουν τον κόσμο περιοδεύοντας και φτάνουν στο σημείο να παίξουν παρέα με τον Santana και τον Robert Plant. Λίγο πριν από το τελευταίο τους δίσκο, το Aman Iman (2007), πρωταγωνιστούν σε ένα ντοκιμαντέρ με το τίτλο Teshumara, or the guitars of the revolution. Tishumaren σημαίνει σε ελεύθερη μετάφραση η μουσική των κατατρεγμένων και των βασανισμένων. Άλλωστε αυτό είναι και το αντικείμενο αυτής της απόπειρας, η εξιστόρηση δηλαδή των αγώνων της φυλής των Tuareg. Οι Tinariwen δεν ξεχνούν από προέρχονται και συνεχίζουν να διαδίδουν τη κουλτούρα τους. Μια κουλτούρα που τη διαπνέει η αέναη ανάγκη για αγώνα και ελευθερία.